Coronacrisis zeer ingrijpend voor Nederlandse maritieme maakindustrie

Zoals verwacht heeft de Nederlandse maritieme maakindustrie in 2020 flink te lijden gehad onder de Coronacrisis. In alle maritieme segmenten is de orderintake drastisch gedaald. Dit met uitzondering van de Superjachtbouw, waar zelfs een verdubbeling ten opzichte van 2019 is op te tekenen. De totale omzet van de Nederlandse maritieme maakindustrie daalde met 9,5 procent ten opzichte van 2019 tot €7,0 miljard. Toch heeft het afgelopen jaar ook laten zien hoe cruciaal de maritieme sector is. “De wereld ging op slot, maar schepen bleven varen en wij bleven ze repareren, onderhouden en bouwen.”, zegt Bas Ort, voorzitter van brancheorganisatie Netherlands Maritime Technology.

“Het is vanzelfsprekend dat de Coronacrisis zeer ingrijpende gevolgen heeft voor onze industrie. En dat komt bovenop de resultaten van 2019, waarin geen noemenswaardig verder herstel gesignaleerd werd ten opzichte van 2018. Toch zijn de kansen op verbetering in de toekomst toegenomen. Want als Corona 1 ding duidelijk heeft gemaakt, is dat de maritieme sector van groot strategisch belang is voor de wereldeconomie. We zien voor onze Nederlandse maritieme maakindustrie een belangrijke rol weggelegd als het gaat om het oplossen van actuele en toekomstige maatschappelijke vraagstukken rondom bijvoorbeeld verduurzaming van de scheepvaart, de stijgende zeespiegel en de veiligheid van ons land. Met het ‘Masterplan voor een emissieloze maritieme sector’ heeft de gehele Nederlandse maritieme sector zichzelf bovendien een ambitieus doel gesteld met de ontwikkeling en bouw van 30 emissieloze schepen in 2030.”

Maar zijn er nog veel drempels te nemen. Innovatiebudgetten bij maritieme bedrijven staan noodgedwongen onder druk, er is een ongelijk Europees én mondiaal speelveld en de sector kampt met een tekort aan technische vakmensen. Dat maakt het niet gemakkelijk om de beoogde verduurzamingsopgave aan te gaan en bijvoorbeeld ook de benodigde digitaliseringsslag te maken. Ort: “Wij pleiten voor een krachtig Nederlands en Europees industriebeleid, met als inzet: behoud en versterk de maritieme maakindustrie en bescherm deze waar het nodig is. Daarom vragen wij de Nederlandse overheid om onze sector te versterken door in te zetten op deze punten:

1. Pak in EU-verband prijsdumping door Chinese staats werven aan en breng het ongelijke speelveld in Europa in kaart.
2. Kies als Rijksrederij en Defensie met innovatief inkoopbeleid maximaal en voortvarend voor de eigen industrie, mede met het oog op onze strategische autonomie.
3. Steun het Maritieme Masterplan in de vorm van cofinanciering vanuit het Europese herstelfonds of andere beschikbare middelen.
4. Investeer in vakmensen en zet in op een leven lang leren. Zij vormen immers de ruggengraat van de Nederlandse (maritieme) maakindustrie. Technisch onderwijs moet blijven aansluiten op de veranderende behoeften van de industrie, voor zowel studenten, werkenden als zij-instromers.
5. Zorg dat voorgenomen Europese offshore windambities ten goede komen aan de Europese scheepsbouwsector.
6. Houd de exportkredietverzekering internationaal concurrerend en bied gerichte ondersteuning vanuit de overheid bij het verkennen van nieuwe markten.

DE NEDERLANDSE MARITIEME MAAKINDUSTRIE IN 2020

De totale werkgelegenheid in de Nederlandse maritiem-technologische sector bedroeg 30.797 FTE, dat is 1,9 procent lager dan 2019 met 31.392 FTE. De totale werkgelegenheid was onderverdeeld in 11.810 FTE werkzaam bij de scheepswerven (inclusief ingeleende krachten) en 18.987 FTE werkzaam bij maritieme toeleveranciers. De totaalomzet van de Nederlandse maritiem-technologische sector daalde met 9,5 procent ten opzichte van 2019 tot €7,0 miljard.

De totale orderintake is in 2020 met €283 miljoen 19% lager dan het jaar ervoor. Het grootste deel van de terugval is te verklaren door weinig nieuwe orders voor grote complexe schepen. De orderintake van shortsea schepen is in 2020 redelijk vergelijkbaar met het jaar ervoor qua aantal en GT, het orderboek is zelfs licht gestegen. Het aantal opleveringen in de zeescheepsnieuwbouw is in 2020 gedaald van 43 naar 28 schepen ten opzichte van het jaar ervoor. Echter zaten er wel een aantal grote complexe schepen bij. De totale opgeleverde geschatte waarde in 2020 in deze categorie is €825 miljoen, bijna het dubbele ten opzichte van 2019. De negatieve balans tussen de orderintake en het aantal opleveringen zorgde wederom voor een daling van het orderboek. Tegen het einde van 2020 was het orderboek gedaald naar 68 schepen met een totale waarde van €1.220 miljoen, de laagste stand sinds zeker 15 jaar.

In 2020 ontvingen de werven in dit segment bouwopdrachten voor 176 schepen (2019: 238). Er werden 159 schepen opgeleverd (2019: 182). Het aantal opleveringen en het aantal nieuwe opdrachten laten beide dus een stevige daling zien. Het orderboek is nog redelijk stabiel gebleven met 196 schepen (2019: 198) maar de vooruitzichten zijn duidelijk minder positief. Er zijn 61 ladingvervoerende schepen opgeleverd (2019: 58) en het aantal gecontracteerde schepen is gestegen van 76 stuks in 2019 naar 98 in 2020. Bij de veerponten en -boten zijn opdrachtgevers serieus bezig met vernieuwing van hun vloot, met maar liefst 19 nieuwe schepen besteld in 2020. Het merendeel daarvan zal elektrisch gaan varen.

De orderintake van binnenvaart-passagiersschepen is dramatisch gedaald van 19 schepen in 2019 naar slechts 1 schip in 2020. Het aantal opgeleverde schepen is uitgekomen op 12 stuks, iets hoger dan de 11 schepen in 2019 maar lager dan verwacht omdat projecten zijn vertraagd en opleveringen zijn uitgesteld. De orderintake in de visserij is meer dan gehalveerd van 13 stuks in 2019 naar 6 nieuwe orders in 2020. Het aantal opgeleverde vissersschepen is ook gedaald van 13 stuks in 2019 naar 9 opleveringen in 2020.

De orderintake in 2020 is met een waarde van €2,15 miljard ongeveer verdubbeld ten opzichte van het jaar ervoor. Het orderboek per eind 2020 is flink gegroeid naar een waarde van €5,38 miljard. Naast de cijfers van verkochte jachten zijn er nog eens 13 jachten met een totale waarde van over de €500 miljoen op speculatie in aanbouw. Deze projecten worden pas zichtbaar in de cijfers zodra ze verkocht zijn. Nederlandse werven bouwen steeds grotere jachten. In 2020 zijn er zes jachten verkocht die afgerond 80 meter zijn of groter. De toename van het aantal refits en initiatieven om de vloot te verduurzamen heeft zich in 2020 doorgezet en heeft zelfs een grote vorm aangenomen.

De totale omzet van de Nederlandse onderhouds- en reparatiewerven bedroeg in 2020 €332 miljoen (2019: €429 miljoen). De sector bood werkgelegenheid aan 1.419 personen (2019: 1.655 personen). Daarmee is een einde gekomen aan het voorzichtig herstel binnen de sector van de afgelopen paar jaar en heeft de dalende trend in werkgelegenheid zich doorgezet. De Nederlandse onderhouds- en reparatiewerven hebben in 2020 gezamenlijk meer dan 1000 schepen in hun dokken of aan de kade gehad. Voor het merendeel normaal onderhoud, op afstand gevolgd door schadeherstel. Er zijn slechts enkele ombouwprojecten gedaan maar deze zijn toch goed voor bijna 20% van de totale omzet in dit segment.

De totale omzet van Nederlandse maritieme toeleveranciers daalde in 2020 met 9,4% naar (afgerond) €3,5 miljard, tegen €3,8 miljard in 2019. Uit schattingen blijkt dat ongeveer 55 procent van de omzet werd gegenereerd door export. Als gevolg van de coronapandemie werden bouwprojecten vertraagd of uitgesteld en er kwamen weinig nieuwe orders binnen. De lage olieprijzen en de crisis in de offshore sector deed de toeleveranciers ook niet veel goeds. De trend van verduurzaming en digitalisering zette door in2020. Toeleveranciers leggen zich vaker toe op het digitaal monitoren van de equipment en het onderhoud ervan. Daarnaast zit het ondersteunen van werk via remote assistance technologie mede door de coronapandemie in de lift.