Een klimaatplan voor de Gentse Kanaalzone en North Sea Port: industrie vergroenen, verankeren en fors uitbreiden

Het Gentse deel van North Sea Port heeft alle unieke troeven in handen om klimaatneutraal te worden met een sterke en duurzame groei van jobs en toegevoegde waarde in de regio. Dat blijkt uit de studie “Circular Transition Pathway”.
Econopolis voerde de studie uit in opdracht van North Sea Port en in samenwerking met de Stad Gent, CAPTURE/UGent en de provincie Oost-Vlaanderen. In deze studie werd onderzocht hoe het Gentse deel van de haven CO2-neutraal kan worden, welke economische kansen dit kan bieden en welke randvoorwaarden voor succes hieraan gekoppeld zijn.

De stad Gent stootte in 2019 14 miljoen ton CO2 uit, wat ongeveer 1/5 van de totale Vlaamse CO2-uitstoot bedraagt. Het grootste deel van deze uitstoot, 12,8 miljoen ton, wordt gegenereerd in de industriële havencluster van het Gentse deel van de grensoverschrijdende Vlaams-Nederlandse haven. Dit is 1/3 van de Vlaamse CO2-uitstoot afkomstig van energie- en industriële bedrijven en is vergelijkbaar met de uitstoot van de haven van Antwerpen.

Basisindustrie is deel van de oplossing
Een belangrijk uitgangspunt in de studie, het klimaatplan, van Econopolis is dat de basisindustrie als deel van de oplossing moet gezien worden in plaats van het probleem. Een eenvoudig ogende oplossing om de klimaatambities te behalen is het verstoten van de basisindustrie in het Gentse deel van het havengebied.

Helaas is deze oplossing enkel aantrekkelijk op papier. Het delokaliseren van de eco-efficiënte basisindustrie in Gent zal immers leiden tot een hogere CO2-uitstoot wereldwijd, en ook in Europa, omdat we daardoor grijzere producten zullen importeren uit andere landen. Dit heeft geresulteerd in een stijging van onze CO2-consumptie.

Gentse Kanaalzone kan klimaatneutraal worden: opvang en gebruik CO2, restwarmte en technologie
In Gent heeft North Sea Port als haven enkele sterke troeven in handen: er is nog veel ruimte beschikbaar in het havengebied, de aanwezigheid van een uniek ecosysteem van maakbedrijven en diensten met veel mogelijkheden voor circulariteit, sterke kennisinstellingen en heel wat kwaliteitsvolle en goedkope CO2-en CO-puntbronnen.

Uit de studie van Econopolis blijkt dat tegen 2030 reeds 8 miljoen ton per jaar kan vermeden worden door de toepassing van marktklare technologieën. Deze technologieën focussen vooral op het afvangen en hergebruiken of opslaan van CO2 (de zogenaamde CCU/S, carbon capture, use/storage), groene energie en circulariteit.

Klimaattransitie kan succes zijn en aantal jobs kan bijna verdubbelen: demonstratieprojecten, infrastructuur en regelgevend kader nodig

Klimaatbusiness wordt de snelst groeiende economische sector in Europa. Er is wereldwijd een radicale verschuiving aan het plaatsvinden van fossiel naar duurzaam om onze samenleving volledig klimaatneutraal te maken. De heroriëntering naar een duurzame economie zal gepaard gaan met een grootschalige re-shoring van industriële activiteiten: bedrijfsactiviteiten worden terug uit het buitenland gehaald.

De lokale productie van secundaire grondstoffen (herwonnen, herbruikbare grondstoffen) in plaats van geïmporteerde primaire grondstoffen zal leiden tot meer jobcreatie, toegevoegde waarde en export. Zo kunnen CCU-gebaseerde brandstoffen en grondstoffen lokaal geproduceerd worden in plaats van deze te importeren uit het buitenland. Deze re-shoring zal heel wat extra ruimte vragen, wat net de troef is van de havenregio in Gent.

Tegen 2035 kan een verdere uitbouw van de groene basisindustrie het aantal jobs bijna verdubbelen in Gent. Er zijn echter enkele kritische randvoorwaarden gekoppeld aan het succes van dit plan. Zo moeten we impulsen voorzien die toelaten om grootschalige demonstratieprojecten uit te voeren die vandaag nog niet rendabel zijn.

Ook moet de nodige infrastructuur worden gebouwd om CO2-arme activiteiten te faciliteren, zoals bijvoorbeeld een waterstof-backbone en warmtenetten. Dus moeten het regelgevend kader en de arbeidsmarkt aangepast worden aan de nieuwe noden die het klimaatplan met zich meebrengen.

Belangrijkste beleidsaanbevelingen
Uit de studie komen heel wat beleidsaanbevelingen voort, waarbij de drie meest prioritaire als volgt zijn:

1. Creëer een regelgevend kader voor afvang, gebruik en opslag van CO2 (CCUS)
   De regelgeving voor CCUS (Carbon Capture Use & Storage; afvang, gebruik en opslag van CO2) is vandaag afwezig en is noodzakelijk om CCUS-initiatieven in gang te zetten. Vandaar de aanbeveling om snel het financieel en regelgevend kader te creëren om grootschalige koolstofopslag in Vlaanderen te realiseren, zodat de basisindustrie actief kan blijven in deze regio. Op die manier kan de staalindustrie met ArcelorMittal alleen al in Gent de CO2-uitstoot met 40 miljoen ton verminderen op 10 jaar tijd door een combinatie van DRI-technologie (inzet van waterstof in plaats van kolen) én opslag van CO2.
2. Versnel de erkenning van circulaire stromen als groene grondstoffen
   Circulaire stromen moeten de nodige certificaten krijgen, opdat stakeholders de incentives zullen hebben om deze stromen in te zetten in hun processen. Plastiek afval zal bijvoorbeeld in de toekomst een belangrijke bron van synthetisch gas zijn, dat onder andere in het staalproductieproces kan gebruikt worden als alternatief voor cokes.
3. Zet vandaag de eerste stappen richting de uitbouw van een klimaatneutrale infrastructuur
   Infrastructuurprojecten zijn een basisrandvoorwaarde in het klimaatplan. We moeten een CO2-netwerk bouwen dat belangrijke industriële clusters met elkaar verbindt (Gent, Antwerpen, Albertkanaal). Ook infrastructuur om CO2 op te zuiveren, vloeibaar te maken en te verschepen is relevant voor de uitbouw van een CCUS-hub. CCS zal immers onvermijdelijk zijn als overbruggingsoplossing in de klimaattransitie. Verder moeten we een waterstofbackbone aanleggen die Terneuzen, Gent en Antwerpen met elkaar verbinden. Tot slot moeten we restwarmte maximaal benutten door de bouw van warmtenetten in Gent.

In het Vlaamse, Gentse deel van North Sea Port is een klimaatneutrale haven mogelijk met de uitrol van dit klimaatplan. Aan de Nederlandse zijde van het grensoverschrijdende havengebied wordt door de industrie, in de schoot van Smart Delta Resources, eveneens gewerkt aan een klimaatneutrale haven.

De studie zal kenbaar gemaakt worden aan de Federale en de Vlaamse regering alsook aan de Eurocommissaris belast met de Europese Green Deal.

Lees hier het volledige persbericht