“Een ongelukkige samenloop van omstandigheden”

Per dag worden zo’n 5 à 6 miljoen containers vervoerd over de hele wereld. In de nacht van 1 op 2 januari ging dit op de Waddenzee flink mis. Het containerschip MSC Zoe verloor 345 containers en de Waddeneilanden werden overspoeld met spullen. Wij spraken Jan Briek, Havenconversator bij het Maritiem Museum over deze ramp. Hoe vaak gebeurt dit eigenlijk en wat moet er gebeuren om dit in de toekomst te voorkomen?

“Per dag worden tussen 5 à 6 miljoen containers wereldwijd vervoerd. Dat betekent 2 miljard containerbewegingen per jaar”, begint Jan Briek, Havenconservator bij het Maritiem Museum Rotterdam, te vertellen. Wij spreken hem na zijn lezing over de wereld van containertransport in het Maritiem Museum. In een jaar tijd passeren er alleen al 7 miljoen containers Rotterdam.

De grootste containerschepen hebben meer dan 20.000 containers aan boord. En dat gebeurt volgens een heel strikt programma. “Er wordt gekeken naar waar containers eruit moeten, hoe zwaar ze zijn, hoe groot ze zijn. Uiteindelijk bepaald de computer hoe deze containers worden ingedeeld op het schip, want het mensenbrein kan dat gewoon niet meer aan.” En dat gaat in de meeste gevallen goed. “Containervervoer is een van de best geordende vervoerstakken ter wereld. In niet één procent van de gevallen gaat het mis. Uit onderzoek blijkt dat onder normale omstandigheden er maar rond de 550 containers per jaar wereldwijd overboord vallen.

“CONTAINERVERVOER IS EEN VAN DE BEST GEORDENDE VERVOERSTAKKEN”

Toch ging het flink mis afgelopen januari. In de nacht van 1 op 2 januari sloegen boven de Waddeneilanden 345 containers aan boord van de MSC Zoe overboord. Het schip had totaal zo’n 8.000 containers aan boord. Hoe heeft dit dan kunnen gebeuren? “Ik denk dat het een ongelukkige samenloop van omstandigheden is geweest”, legt Jan ons uit. “Zaken als weersomstandigheden, verkeerd beladen containers die op verkeerde plekken staan, krachten die misschien wel op lege containers stonden waardoor het elkaar is gezakt. Het kan allemaal mee gespeeld hebben. Op dit moment wordt er uitgebreid onderzoek gedaan, waarvan de resultaten in de herfst worden verwacht. Tot die tijd kun je eigenlijk niets met zekerheid zeggen over de oorzaak.”

De weersomstandigheden waren die nacht inderdaad pittig. Toch denkt Jan dat dit niet de enige reden kan zijn. “Natuurlijk zou het mee kunnen spelen. Het was Noordwest 8. Dat is niet heel extreem, vooral niet voor een schip van 400 meter als dit. Alleen heb je bij de Waddenzee wel te maken met behoorlijk ondiep water”, gaat hij verder. “Ervaring leert dat met een een windkracht van Noordwest 8 heel veel water vanuit het noorden van de Noordzee de Waddenzee in stroomt, waardoor je een rare golfslag kunt krijgen. Misschien dat deze golfslag een rol heeft gespeeld, maar dat zal het onderzoek moeten uitwijzen.”

Hoe dit ongeluk voorkomen had kunnen worden, weet Jan niet. “Als je deze weersomstandigheden op open zee hebt, met diep water, dan kan een schip als dit dat makkelijk hebben.” Is het een idee om een vaarverbod in te lassen voor schepen als dit? “Nee, dat gaat veel te ver. Het zijn voornamelijk de weersomstandigheden in combinatie met relatief zeer ondiep water voor grote schepen als dit. Wellicht dat ze met deze wind en weersomstandigheden verder uit de kust moeten blijven en wat meer water onder de kiel moeten hebben waardoor het net wat beter gaat. Het is gewoon echt een ongelukkige samenloop van omstandigheden.”

Sjorders moeten er voor zorgen dat de containers heel goed vast zitten. Nu klinken er ook geluiden dat dit bij deze containers niet het geval was. Hoe denkt Jan daarover? “Dat lijkt mij onzin. De containers zitten vast volgens de regels die nu gelden. En wie weet komt er uit het onderzoek naar voren dat dit op een andere manier moet gebeuren.”

“JE KUNT NIETS MET ZEKER ZEGGEN OVER DE OORZAAK”

Wat de oorzaak ook mag zijn. De gevolgen waren pijnlijk zichtbaar. “Daarom is het zo een opmerkelijke zaak. Stranden lagen vol met rommel, plastic, verpakkingsmateriaal. Echt de gekste dingen. Ik heb zelfs auto’s uit de zee gevist zien te worden.”

“345 containers op het totaal klinkt misschien niet heel veel, maar er kant ontzettend veel in. Als die containers dan overboord vallen en op gaan dan heb je maken met een enorme vervuiling.” Er wordt ook nog een ander onderwerp zichtbaar. Hebben we al deze spullen wel echt nodig? “Als je dit ziet, wordt wel duidelijk hoe veel spullen er dag in dag uit over de wereldzeeën worden vervoerd. Je kunt je afvragen of dit wel allemaal nodig is. Alleen vraagt dat om een heel ander soort mentaliteit dan we nu hebben.”

Sinds het moment van overboord slaan van de containers van de MSC Zoe wordt het
Nederlandse deel van de Noordzee en het Waddengebied geïnspecteerd en gemonitord op vervuiling. Dit gaat in ieder geval nog 16 maanden door, in samenwerking en in afstemming met Duitsland en Denemarken. Waar nodig worden opruimacties gestart, al dan niet met behulp van vrijwilligers. Voor het opruimen van microplastic wordt deskundig advies ingewonnen om zo tot een effectieve methode te komen.

Daarnaast worden op alle strandovergangen van de Waddeneilanden speciale containers geplaatst waar bezoekers van het strand afval kunnen deponeren. Tenslotte maakt het onderzoek van de Waddenacademie in opdracht van Rijkswaterstaat naar de ecologische effecten op (middel)lange termijn op de Waddenzee, als gevolg van de overboord geslagen containers, onderdeel uit van het maatregelenpakket. De berger is sinds half januari 2019 bezig met het bergen van de lading in het gebied boven de Waddeneilanden.